Adwokat. Kancelaria Adwokacka. Warszawa. Kozienice.

Każdy z nas spotkał się z kopiami filmów i seriali dołączanymi do różnego rodzaju gazet. Inserty, często sprzedawane jako dodatek o charakterze reklamowym i promocyjnym, okazują się problematyczne w momencie ostatecznego rozliczenia z twórcami. Jak w takim wypadku należy wyliczyć wynagrodzenie dla poszczególnych podmiotów?

Co do zasady, przepis Prawa autorskiego wprowadza ustawowe prawo do dodatkowego wynagrodzenia dla współtwórców. Jednak regulacja ta nie jest klarowna, co prowadzi do różnego rodzaju sporów na gruncie rozumienia tego przepisu. Zwielokrotnianie utworu techniką cyfrową i wprowadzenie go do obrotu poprzez dołączenie nośników z filmem do egzemplarzy czasopisma powinno wiązać się z obowiązkiem zapłaty dodatkowych pieniędzy. Mimo to istnieją rozbieżności co do uznania podstawy takiego honorarium – czy powinno być ono liczona według sprzedanych egzemplarzy utworu czy dokonanych zwielokrotnień. Jasne jest jedno: wynagrodzenie powinno spełniać kryteria wprowadzone przez regulacje prawnoautorskie, a kryterium stosowności jest pojęciem szerszym niż sama proporcjonalność.

Sąd Najwyższy orzekł, że podstawę kalkulacji wynagrodzenia powinna stanowić liczba sprzedanych egzemplarzy, a nie liczba dokonanych zwielokrotnień utworu.
Wpływy osiągane z korzystania powinny faktycznie wynikać z działań czasopisma i być odpowiednio udokumentowane. Tych warunków nie spełnia domniemanie, że wraz z dołączeniem insertu, potencjalnie mogą się zwiększyć środki z zamieszczonych w magazynie reklam.

Sąd wskazał, że jeśli zwielokrotnione egzemplarze utworów nie zostały przekazane użytkownikom końcowym, to nie ma podstaw do przyznania twórcom dodatkowego wynagrodzenia. Prawo to uzyskują dopiero w momencie, gdy jest możliwość użytku osobistego przez finalnego czytelnika nie przez podmiot dokonujący reprodukcji. Oceny Sądu nie zmienił argument, wskazujący na konieczność stałego monitorowania tego, czy utwory dołączone do gazet ostatecznie trafiły do nabywców. Wynika to z faktu, że organizacje zbiorowego zarządzania dysponują roszczeniem informacyjnym, w ramach którego mogą żądać ujawnienia informacji niezbędnych do naliczenia wynagrodzenia oraz mają upoważnienie do kontroli prawidłowości udzielonych im informacji.

W uzasadnieniu wyroku Sąd podkreślił, że stawki ryczałtowe, określone przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich, są w rzeczywistości narzucane przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Stosowana metoda nie uwzględnia faktycznej wysokości środków uzyskiwanych ze sprzedaży utworów audiowizualnych wraz z gazetami. A sam charakter i zakres,czyli intensywność korzystania wpływająca na zużycie artystyczne utworu, są jedynie elementami pomocniczymi.

Poziomu rynkowego nie odzwierciedla to, że korzystający z praw autorskich muszą wyrazić zgodę na określone stawki. Każda organizacja zbiorowego zarządzania dysponuje prawami innych kategorii twórców, których ranga i udział w powstawaniu dzieła audiowizualnego mogą się bardzo różnić. Sądy nie mają środków, by wyważyć interesy stron, ponieważ nie ma stałych, ustalonych arbitralnie opłat za korzystanie z utworów. A same zasady wypłacania dodatkowych wynagrodzeń twórcom dzieł mogą być oparte na różnych podstawach, tj. atrakcyjność, rozpoznawalność czy kraj pochodzenia utworu.